پرکلرواتیلن
پرکلرواتیلن « C2CL4 »
ویژگی های شیمیایی
پرکلرو اتیلن یا تترا کلرواتن (perc)، کلرو کربنی با فرمول Cl2C=CCl2 است .مایعی بیرنگ که به طور گسترده در خشک شویی پارچه ها مورد استفاده قرار میگیرد و به همین دلیل از آن تحت عنوان” مایع خشک شویی” نام برده میشود. این ماده بوی شیرینی دارد که در غلظت یک پی پی ام قابل حس است. تولید جهانی این محصول در سال ۱۹۸۵ حدود یک میلیون تن برآورد شده است.جرم مولکولی این مادهg/mol 82/165 و نقطه جوش آن۱۲۱ درجه سلسیوس است.
مایعی سنگین ، بدون رنگ ، با بوی اتری ، و غیر قابل اشتعال می باشد . در آب نامحلول و در مقابل رطوبت پایدار است اما در بسیاری از مایعات آلی از قبیل اتر و الکل قابلیت انحلال و اختلاط دارد
تولید
مایکل فارادی اولین بار در سال ۱۸۲۱ تتراکلرواتیلن را با تجزیه حرارتی هگزا کلرواتان طبق واکنش زیر سنتز کرد:
C2Cl6 → C2Cl4 + Cl2
بیشتر پرکلرواتیلن تولیدی در دماهای بالا حاصل ازهیدروکربن های سبک است. این متد مربوط به کشف فارادی میشود که هگزاکلرواتان در دمای بالا تولید و تجزیه میشود. محصولات جانبی این واکنش کربن تترا کلراید، هیدروژن کلراید و هگزا کلرو بوتادین است. البته متدهای دیگری هم برای تولید این ترکیب وجود دارد به طور مثال در طی یک واکنش شیمیایی وقتی دی کلرو اتان به همراه کلر تا ۴۰۰ درجه سلسیوس گرم میشود تترا کلرواتیلن به صورت زیر حاصل میشود:
ClCH2CH2Cl + 3 Cl2 → Cl2C=CCl2 + 4 HCl
کاتالیزورهای واکنش فوق پتاسیم کلرید، آلومینیوم کلرید یا کربن فعال است. تری کلرواتیلن محصول جانبی این واکنش است که به روش تقطیر جدا میشود.
آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا(EPA) میزان تتراکلرو اتیلن تولید شده در آمریکا در سال ۱۹۷۳ را سیصد و بیست هزارتن گزارش کرده که این مقدار در سال ۱۹۹۳ به ۱۲۰ هزار تن کاهش پیدا کرده است.
کاربرد و موارد استعمال پر کلرو اتیلن
پرکلرواتیلن با ویژگی هایی مثل فراریت، پایداری بالاو عدم اشتعال حلال بسیار مناسبی برای موادآلی است و به همین دلیل به طور گسترده در خشک شویی ها کاربرد دارد. همچنین با سایر کلرو کربن ها موجب چربی زدایی قطعات خودرو وسایر صنایع مربوطه میشود. این ماده در آشکار ساز(ردیاب ) نوترینو جایی که نوترینو با یک نوترون در اتم کلرین وارد واکنش میشود و آن را تبدیل به پروتونی به شکل آرگون میکند.
پرکلرواتیلن یکی از حلال های کلره است که خاصیت سمی بودن آن از سایر مشتقات هالوژنه کمتر می باشد و اگر به طریق صحیح با دستگاه ها کار گردد خطر آن از نظر سمی بودن ناچیز و صرف نظر کردنی خواهد بود چون خاصیت پاک کنندگی خوبی دارد و قابلیت حلالیت آن زیاد است ، پارچه های سنتزی و مصنوعی را خراب نمی کند و بعلاوه بر روی رنگ آنها تاثیری ندارد لذا در حدود ۸۰ درصد از این فرآورده برای انواع و اقسام صنایع لباسشوئی ( پشم – پنبه – پوست – ابریشم ) بکار می رود و مصرف آن به علت پائین بودن درجه حرارت تبخیر ( که در نتیجه پارچه سریع تر خشک می گردد ) ، عدم انحلال در آب ، و قابلیت جمع آوری مجدد ، در خشک شوئی مقرون به صرفه می باشد در صنعت بالا بردن راندمان پرکلرواتیلن از برگشت دادن تتراکلروکربن استفاده می نمایند تا در نتیجه جسم آلی حاصله فقط پرکلرواتیلن باشد .
واکنش فوق حرارت زاست و باید دستگاه را طوری کنترل نمود که دمای آن از ۵۰۰ درجه سانتی گراد تجاوز ننماید این کنترل تا حدودی از برگشت دادن تتراکلروکربن در دستگاه تامین می گردد بنابراین برگشت تتراکلرور کربن از طرفی باعث افزایش راندمان فرآورده مورد نظر و از سوی دیگر موجب تنظیم دمای واکنش می گردد . در این طریقه علاوه بر پر کلرواتیلن مقدار قابل ملاحظه ای اسید کلریدریک نیز تولید می شود که باید از آن استفاده لازم به عمل آید . معمولا اسید کلریدریک حاصله به مصرف تهیه پلی وینیل کلراید ( کلروپلی وینیل P.V.C ) می رسد
کاربردهای تاریخی
پرکلرو اتیلن به عنوان واسطه تولید سردکننده های HFC-134aمورد استفاده قرار گرفت. دراوایل قرن بیستم نیز تترا کلرو اتیلن در درمان آلودگی به کرم قلاب دار hookworm)) استفاده شد.
رکلرواتیلن ماده شیمیایی بدون رنگی است که این مایع با کلردار کردن هیدروکربن ها به دست می آید و به عنوان ماده شوینده در خشکشویی ها، تولید فلئوروکربن، ماده انتقال حرارت، ازبین بردن گریس از سطح و ماده پاک کننده مورد استفاده قرار می گیرد.
پرکلرواتیلن به عنوان ماده اصلی در صنایع گوناگون مانند قطعه سازی ها، ریخته گری ها، قالب سازی ها و خشکشویی ها کاربرد دارد.
فرمول شيميايي : c2cl4
مشخصات فنی :این محصول در چربیگیری از روی فلزات کاربرد دارد.
محل نگهداري : انبار سرپوشيده انبار روباز. بر روي پالت سايبان در معرض جريان هوا
نام های دیگر پرکلرواتیلن : تتراکلرواتیلن ، اتیلن تترا کلراید.
مشخصات : مایعی سمی و خطرناک است.
حالت فیزیکی : مایع بیرنگ با بوی شیرین ملایم.
حلالیت : عملا نامحلول در آب
کاربرد: ۱٫ این محصول در چربیگیری از روی فلزات کاربرد دارد. همچنین یکی از کاربردهای شایع حلالها استفاده از پرکلرواتیلن در خشک شویی ها می باشد.
۲٫ احیا کاتالیست های صنایع پتروشیمی ، زمانیکه کاتالیست به ترکیبات اکسیژن و نیتروژن بسیار حساس بوده و کاتالیست فورا مسموم خواهد شد.
۳٫ در فرآیندهای ایزومریزاسیون ، به عنوان تامین کننده یون کلرید Cl- که به عنوان پروموتر کاتالیست عمل می کند.
۴٫ به عنوان پاک کننده لکه و چربی در خشکشویی ها.
خطرات شیمیایی : در اثر حرارت مقدار زیادی از گازها و بخارات سمی را به اطراف منتشر می کند. محصولات خطرناک حاصل از تجزیه : گاز کلریدهیدروژن ، اسید هیدروکلریک ، فسژن.
راه های مواجهه : استنشاق ، پوست و بلعیدن.
خطرات استنشاق: تحریک بینی و گلو سرکوبی سیستم عصبی مرکزی همراه با علایم خواب آلودگی ، گیجی، سردرد، تهوع و فقدان هوشیاری در غلظت های بالاتر منجر به مرگ می شود.
اثرات مواجهه کوتاه مدت: در صورت استنشاق، تحریک بینی و گلو سرکوبی سیستم عصبی مرکزی همراه با علایم خواب آلودگی ، گیجی، سردرد، تهوع و فقدان هوشیاری در غلظت های بالاتر منجر به مرگ می شود.
در صورت تماس پوستی زیاد، ممکن است باعث تحریک خفیف، احساس سوزش، قرمزی و تاول پوست می شودو در صورت بلع احساس مستی ، اختلال بینایی و احساس هیجان ایجاد می کند.
اثرات مواجهه بلند مدت و مکرر: در صورت تماس پوستی قرمزی، خشکی، خارش و ترک پوست ایجاد می کند. اثرات بر سیستم عصب مرکزی به صورت گیجی، فراموشی، عدم تمرکز، تلو تلو خوردن، خستگی، تهوع، اثرات رفتاری مانند کاهش وزن واکنش و ناهماهنگی می باشد.
سرطان مری، سرطان دهانه رحم و تومور لنفاتیک غیر هودچیکن
ایمنی : در هنگام کار با پرکلرواتیلن حتما لباس محافظ مناسب ، دستکش ، شیلد صورت ، هود و چشم شوی نیاز است.